Snežana Vujović Nikolić, MORFEJEVA POSETA (2016.) i ČUVARI (2012.)
Tekst kataloga izložbe “Morfejeva poseta” u galeriji Zvono u Beogradu, novembar 2016.
Za više, pogledajte: FB Zvono, RTS 1 Kulturni dnevnik.
(ispod tekst kataloga izložbe “Čuvari”)
MORFEJEVA POSETA
Snežana Vujović Nikolić
Galerija Zvono, Beograd, novembar 2016.
Things need not have happened to be true.
Tales and dreams are the shadow-truths that will endure
when mere facts are dust and ashes, and forgot.
Neil Gaiman, The Sandman, Vol. 3: Dream Country (1999.)
Bog snova, božanstvo snevanja, Morfej (Μορφεύς) je prema mitologiji antičkih grka bio glasnik koji je prenosio vizije bogova sa Olimpa običnim ljudima, smrtnicima, kroz snove. Slike i priče u tim snovima su često bile predmet umetničke inspiracije, na šta upućuje i naziv poslednjeg ciklusa slika Snežane Vujović Nikolić iz 2015/16. Umetnica za polazište uzima apstraktnu formu, likovne elemente poput odnosa i boja, i izgradnji njihove harmonije. Kao i u prethodnom ciklusu Čuvari (iz 2012), postoji kontinuitet sa radovima započetim 1980-tih godina: slike su velikih formata, rađene su akrilom i narativizacija (imena slika i ciklusa) nastaje naknadno.
Novina slika iz Morfejeve posete leži ponajviše u vezivanju za mitološke i književne reference antičke Grčke. Tako su svi radovi praćeni temom uz pozivanje na određene likove i situacije: O idejama (Muze dolaze), O identitetu (Harmonija, divna i ljupka, Afroditina i Arejeva ćerka, Kadmova žena), O ljubavi (Telemah i Penelopa čekaju da se Odisej vrati), O moći (Leta i Hera), O sreći (Demetra se raduje povratku svoje kćeri Persefone), O strahu (Siringa se skriva bežeći od Pana), O sudbini (Asterion i njegova majka kraljica Pasifaja), O inspiraciji (Morfejeva poseta) i O hrabrosti (Ikarov let).
Pitanje interpretacije radova na bazi forma – narativ ostaje izvor tenzija kao i u prethodnim radovima u kojima je umetnica izbegavala neposredno ilustrovanje sadržaja. Dok su Čuvari zadržavali izvesnu uopštenost naziva (Igra, Poziv na svečanost, Mali čuvar) i time jednu širu mogućnost asocijativnog čitanja, ovde to nije više slučaj. Posmatrač koji očekuje klasične scene iz istorije umetnosti može ovde ostati zatečen.
Prema Ovidijevim Metamorfozama, Morfej je imao sposobnost da menja i poprimi izgled ljudi (gr. morphe znači oblik). U vezi sa apstraktim likovnim jezikom umetnice u kome je sam oblik jedan od početnih elemenata, moguće čitanje radova može biti ne toliko vezivanje za ljudske predstave, koliko za svet ideja, koji je naglašen naslovom / temom samih slika.
Nekoliko elemenata takođe ukazuje na dalje razvijanje ovog likovnog jezika. U pojedinim radovima (poput O sudbini i O hrabrosti) senke nisu tretirane kao autonoman estetski element, već pojačavaju zamišljeni izvor svetla samih scena. U Ikarovom letu je izbegnuto centralno pozicioniranje, tako ostavljajući deo plavog platna praznim, što doprinosi dinamici slike.
Iz pozicije savremenog posmatrača, slike iz Morfejeve posete mogu nalikovati na 3D kompjutersko modelovanje, međutim početne postavke su drugačije i ne svode se na industrijski dizajn, niti je u pitanju digitalna umetnost, već dolaze iz medija klasičnog slikarstva. Grčka i rimska mitologija su sve negde do secesije (kraj XIX i početak XX veka) u evropskom nasleđu bile izvor inspiracije u svim umetnostima, kao i pozivanje na tradiciju i davanje legitimiteta vlasti i političkim ideologijama. Zanimljivo je videti vraćanje ovoj zaista staroj tematici, reinterpretaciji u čisto likovnom smislu i napuštanje klasičnog figuralnog kanona, što ovom inače mirnom stvaralaštvu daje osećaj neočekivanosti i neobičnosti.
…
Tekst kataloga izložbe “Čuvari” u galeriji Zvono u Beogradu, novembar 2012.
Čuvari
Stvaralaštvo umetnice Snežane Vujović Nikolić kreće se stabilnom idejnom linijom od ’80-ih godina XX veka gde dominira konstantno poigravanje između ekspresionističkog, brzog, i pročišćenog, samodisciplinovanog, geometrizovanog pristupa u mediju klasičnog slikarstva i slike kao objekta, imajući za uporište apstrakciju, kao pristup. U ranijim ciklusima poput Kompozicije (predstavljenih u Galeriji Zvono 2006.) prisutna je repetitivnost i potreba za uređenjem predmeta/simbola kroz obrasce, čineći ikonografiju činjenica zadatog reda (Marta Vukotić Lazar), vidljiva i u ciklusu Osvit (Galerija Zvono 2002.), ispisivanjem tekstova na slici tubama čiste boje, poput definisanog rituala u kojem tekst postaje i „narativ“ i „forma“. S druge strane, pomenuta repetitivnost i poigravanje strukturama i oblicima je uočljiva i u ciklusu Načelo identiteta (Galerija Zvono 2008.) opredmećenih instalacija, slika-ploča od kombinovane tehnike (keramika, poliuretan paste, piljevina, tanjiri, gips, poliester, drvo).
Novi ciklus slika, akrilom na platnu pod nazivom Čuvari je praćen preciznim, samodisciplinovanim, strukturno geometrizovanim i kompozicijama jasne linije velikih dimenzija, najprisutniji u radu umetnice još od 2009. godine. U ovim slikama je relacija lični-spoljašnji svet artikulisana kroz apstrakciju, bez apstrahovanja direktnih referenci na figuralne motive i predmete, iako je određena asocijativnost nesumnjivo prisutna i slobodna za oko posmatrača. Po rečima Snežane Vujović Nikolić, polazište rada je konkretna forma, dok drugi korak čini uspostavljanje narativa, sadržaja i tumačenja, imenovanje slike. Tako ovi radovi, svojim nazivima i kompozicijama, odnosima boja i oblika, međuodnosom i atmosferom, otvaraju prostor za moguća tumačenja na relaciji dodira umetničkog i sveta posmatrača.
Serija se sastoji od diptiha pod nazivima Igra i Poziv na svečanost (praćen sa četiri crteža sa varijacijom na istu temu), triptiha Noćna straža i slike Mali čuvar, koji idejno i tehnički nastavljaju niz Ljubavnika i Čuvara, poznatih iz ranijeg perioda. Čuvari tematizuju apstrahovane ljudske odnose i testiraju našu vizuelnu pažnju u pronalaženju korelacija između naziva i predstavljenog, uosećavanja apstrakcije i doživljavajući geometrijske konstrukcije dvodimenzionalnih slika kao potentno trodimenzionalne – u zamišljenom, slikarskom prostoru. Postavka, kao deo koncepta izložbe, je realizovana u saradnji sa Ljiljanom Tadić, upravnicom galerije, a svi radovi iz serije Čuvari su namenski napravljeni za ovaj prostor, ne isključujući prilagođavanje i drugim izložbenim prostorima.
Srđan Tunić, istoričar umetnosti, kustos
Srđan Tunić 